تعریف و چگونگی اجرای طرح اضطراری

یکی از وظایف اصلی مدیریت در هر سازمان کاهش هزینه­‌ها به منظور بالا بردن بهره وری است. حوادث از جمله موارد هزینه­ زا در یک سازمان می‌­باشند. آسیبهای جانی، مالی و زیست محیطی حوادث، می‌­توانند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، سازمان را تحت تأثیر قرار دهند، از این رو امروزه کاهش حوادث و آثار و پیامدهای آن‌ها به یکی از اولویتهای سازمان‌ها تبدیل شده است.

علیرغم تمام تلاشهایی که در صنایع مختلف به منظور کاهش حوادث صورت می‌­گیرد، هر ساله حوادث زیادی جوامع صنعتی را تهدید می‌کند و باعث خسارت عمده به محیط زیست، تجهیزات و همچنین آسیب منجر به نقص عضو، از کار افتادگی و مرگ افراد می‌­شوند. به منظور کاهش اثرات این حوادث در چنین شرایطی، که به وضعیت­های اضطراری موسومند، پیش­بینی حوادث محتمل و برنامه ریزی جهت مقابله با آن‌ها اهمیت حیاتی دارد.

اگر وضعیتهای اضطراری به درستی کنترل نشوند ممکن است به خارج از محیط صنعتی سرایت کرده و جامعه را نیز تحت تأثیر قرار دهند. در نتیجه وضعیت اضطراری حالت بحران یا فاجعه به خود می‌­گیرد و برنامه ­ریزی جامع­تری می‌­طلبد.

پرداختن به این موضوع، اهمیت بسیاری در استقرار سیستمهای مدیریتی و استانداردهای ایمنی، بهداشت و محیط زیست دارد، ‌ به نحوی که در مراجع مختلف از جمله استانداردهای OSHA، استانداردهای مدیریت زیست محیطی، سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE-MS)، راهنمای استقرار سیستم­های مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ­ای (OHSAS ۱۸۰۰۰) بر تدوین و پیاده سازی طرح مدیریت اضطراری تأکید شده است. از این رو، مجموعه حاضر می‌­تواند راهنمای مناسبی به منظور پاسخگویی به الزامات این استاندارد‌ها در حوزه مدیریت اضطراری باشد.

انواع وضعیت­های اضطراری بر مبنای وسعت وضعیت اضطراری

وضعیتهای اضطراری بر اساس وسعت به چهار دسته کلی به شرح ذیل تقسیم می‌­گردند:

• وضعیت اضطراری خاص تأسیسات/ پالایشگاه‌ها
• وضعیت اضطراری محلی
• وضعیت اضطراری منطقه ­ای
• وضعیت اضطراری ملی

انواع وضعیت­های اضطراری بر مبنای منشأ وقوع:

• وضعیت اضطراری انسان ساخت

بیشتر وضعیتهای اضطراری در اثر وقوع خطاهای انسانی رخ می‌­دهد. این خطا‌ها ممکن است سهوی (در اثر عواملی چون بی­توجهی و انحراف، عدم وجود آموزش کافی یا دستورالعمل­‌ها، فقدان توانایی و کمبود انگیزه) و یا عمدی (جنگ، ‌ خرابکاری و…) باشند.

• وضعیت اضطراری با منشأ طبیعی

زلزله، رانش زمین، صاعقه، گردباد و طوفان، موجهای دریایی، سیل، آتش سوزی طبیعی جنگل‌ها و مراتع، و…. از جمله حوادث طبیعی هستند که می‌­توانند باعث بروز شرایط اضطراری گردند.

لازم است در طراحی، نصب و بهره برداری از تجهیزات، خصوصیات محلی و منطقه ­ای به منظور مواجهه با چنین مواردی لحاظ گردد.

با توجه به شرایط محتمل در هر یک از موارد فوق لازم است دستورالعملهای آمادگی و واکنش اضطراری تدوین، جاری و تمرین گردند.

کمیته اضطراری:

وضعیت­های اضطراری معمولاً‌ به ندرت رخ می‌­دهند و زمان وقوع آن­‌ها مشخص نمی‌­باشد، از این رو لازم است برای مقابله با آن‌ها فعالیت­های هماهنگ و مناسب انجام شود. این امر تنها با تشکیل یک کمیته که توانایی لازم را برای واکنشی سریع داشته باشد، امکان پذیر است. این کمیته باید در هر زمانی برای مواجه با وضعیت اضطراری از آمادگی کافی برخوردار باشد و هماهنگی لازم را در امور فراهم آورد. این کمیته می‌­تواند شرکت مدار یا اجتماع مدار یا ترکیبی از هر دو باشد. در حالت اجتماع مدار از امکانات خدمات خارجی نظیر پلیس و آتش نشانی نیز استفاده می‌­شود.

ساختار و شرح وظایف اعضای کمیته در یک طرح اضطراری:

ترکیب اعضای کمیته با توجه به نوع صنعت مورد نظر و نوع حوادث محتمل تعیین می‌­شود. به منظور سازماندهی و هماهنگی بیشتر لازم است شرح وظایف هر یک از اعضاء مشخص شده باشد. به این ترتیب تأمین نیروی انسانی مناسب در اجرای یک طرح مدیریت اضطراری از اولویت­های طرح محسوب می‌­شود.

لازم است تعداد افراد کمیته محدود و شامل اعضای اصلی سازمان باشد، زیرا تعدد افراد می‌­تواند مانع تصمیم­گیری اثر بخش شود. با این وجود به موازات پیشرفت برنامه ­های طرح، دخالت دادن افراد بیشتر در این موضوع ضروری است. علاوه بر اعضای اصلی کمیته و افراد تأثیر گذار بر تصمیم گیری و اجراء، لازم است
شرح وظایف سایر کارکنان نیز به روشنی تشریح شود.

به منظور اخذ تصمیمات بهتر، لازم است مدیران واحدهای مختلف سازمان به شرح ذیل در آن عضویت داشته باشند.

• مدیریت ارشد سازمان
• امور حقوقی
• منابع انسانی
• تولید
• HSE
• امور انبار‌ها
• مدیریت تسهیلات
• اطلاعات و ارتباطات
• بازاریابی و فروش
• مالی
• روابط عمومی
• حراست
• درمانگاه و اورژانس
• تعمیرات
• خدمات فنی
• امور اداری و خدمات

مرکز کنترل اضطراری:

به منظور رهبری و کنترل فعالیت­های طرح اضطراری، بهره گیری از یک مرکز کنترل اضطراری (Crisis Room) لازم است. این مرکز باید خارج از منطقه خطر بوده و تا حد امکان مجهز به تسهیلات (اطلاعات و تجهیزات) مناسب باشد.

اطلاعات مورد نیازمرکز کنترل اضطراری:

• اطلاعات مربوط به کمیته اضطراری
• یک نقشه که نشان دهنده وضعیت تأسیسات در منطقه باشد.
• یک نقشه از تأسیسات که در آن خروجی­‌ها، پناهگاه­‌ها، مناطق خطرناک، ایستگاه آتش نشانی، اورژانس و… مشخص شده باشند.
• مدارک فنی تأسیسات و نمودارهای جریان فرآیند
• اطلاعات مربوط به تجهیزات و فرآیندهای واحدهای مختلف
• برگه­ های اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) مربوط به آن تأسیسات
• اطلاعات مربوط به سیستم­‌ها و تجهیزات پزشکی موجود
• طرح­های تخلیه اضطراری
• شماره تلفن­های اضطراری داخل و خارج از تأسیسات

تجهیزات مورد نیاز مرکز کنترل اضطراری:

• سیستم­های صوتی – تصویری جهت ثبت وقایع
• برق اضطراری (تجهیزات روشنایی اضطراری)
• دستگاه فکس و امکانات استفاده از Email (اگر مناسب تشخیص داده شود)
• خطوط تلفن داخل و خارجی، بی­سیم، فاکس، موبایل و سایر تجهیزات ارتباطی
• تجهیزات رادیویی و هوا‌شناسی
• سیستم­های اعلام عمومی (آژیر)
• کامپیو‌تر، تجهیزات و نرم افزارهای جانبی
• لوازم­ التحریر، فایل، کمد و سایر ملزومات اداری مورد نیاز
• تابلوهای مخصوص جهت ثبت و گزارش وقایع، شرایط جوی، وضعیت کارکنان و تماس­های به عمل آمده

ارتباط با منابع خارجی:

به منظور اثر بخشی طرح مدیریت اضطراری به ویژه در شرایط اضطراری که وسعت بیشتری دارند لازم است ارتباط مؤثری با منابع خارجی ذیل برقرار گردد.

• آتش نشانی
• اورژانس/ بیمارستانهای منطقه
• نیروی انتظامی/ راهنمایی و رانندگی
• فرمانداری/ بخشداری
• شرکت گاز شهری
• برق منطقه ­ای
• هوا‌شناسی
• هلال احمر
• صدا و سیما
• روزنامه ­های محلی

به منظور اثر بخش شدن فرآیند ارتباط با منابع خارجی، لازم است افرادی به این منظور تعیین گردند. در شرح وظایف این افراد باید زمان و نحوه صحیح برقراری ارتباط به روشنی تشریح و تبیین گردد.

شبکه واکنش اضطراری:

شبکه واکنش اضطراری، مجموعه ­ای است غیر متمرکز و متشکل از کمیته ­های واکنش اضطراری که یک منطقه جغرافیایی خاص را تحت پوشش قرار داده و در هنگام بروز شرایط اضطراری در صورت نیاز وارد عمل می‌­شوند. بهره گیری از شبکه واکنش اضطراری در مناطقی که مجموعه­ ای از صنایع استقرار یافته­اند بسیار مفید و مؤثر خواهد بود.

دستورالعملهای آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری:

به منظور اثر بخشی یک طرح مدیریت اضطراری لازم است خطرات موجود شناسایی شوند، آن‌گاه پس از بررسی و طبقه بندی خطرات مختلف باید به منظور مقابله با هر یک از حوادث، روش اجرایی مناسب جهت واکنش در شرایط اضطراری تدوین شود. وجود این دستورالعمل­‌ها در سازماندهی مناسب افراد و امکانات بسیار مؤثر خواهد بود.

این دستورالعمل­‌ها به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می‌­شوند:

دستورالعملهای عمومی آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری:

به منظور مقابله با وضعیت­هایی تدوین می‌­شوند که در صورت وقوع تمام تأسیسات را در بر می‌­گیرند (مثل دستورالعمل واکنش به هنگام وقوع آتش سوزی)

دستورالعملهای اختصاصی آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری:

به منظور مقابله با وضعیت­هایی تدوین می‌­شوند که به صورت خاص در واحدهای عملیاتی مختلف ممکن است به وقوع بپیوندند (مثل دستورالعمل اختصاصی آمادگی و واکنش در صورت نشت گاز کلر در واحد تصفیه آب یک مجتمع پتروشیمی)

لازم است در تدوین دستورالعمل­‌ها و روش­های اجرایی آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری موارد ذیل گنجانده شوند: ‌

• هدف
• دامنه کاربرد
• مراجع
• تعاریف
• اقدامات مورد نیاز
• مستندات
• تجهیزات و افراد مورد نیاز

روابط عمومی و اطلاع رسانی در شرایط اضطراری:

به هنگام وقوع یک وضعیت اضطراری برخوردار بودن از یک واحد روابط عمومی قوی بسیار حائز اهمیت است. هر چه وضعیت اضطراری به وجود آمده شدید‌تر باشد اهمیت واحد روابط عمومی بیشتر خواهد شد. به دلیل اطلاع یافتن مردم و رسانه ­های گروهی از یک وضعیت اضطراری در مجتمع (در اثر مشاهده دود یا حریق و با شنیدن خبرهای مربوط به حادثه) ممکن است تماس­های مکرر از سوی بستگان یا رسانه ­های گروهی با مجتمع برقرار شود، اگر در این هنگام طبق برنامه ­ریزی قبلی چند نفر مسئولیت اطلاع رسانی دقیق و مناسب را نداشته باشند، ممکن است در ارتباطات داخل پالایشگاهها/ تأسیسات گازی و یا تماس با خدمات خارجی اختلال جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. لازم است اطلاع رسانی به همه افراد و گروه­‌ها به صورت یکسان صورت گیرد زیرا به وجود آمدن شک و شبهه در ذهن افراد به هیچ وجه مطلوب نخواهد بود.

اطلاعات مربوط به پرسنل در یک طرح واکنش اضطراری:

با توجه به اهمیت واکنش سریع در شرایط اضطراری و نقش نیروی انسانی در اثر بخشی واکنش اضطراری، لاز است در یک پایگاه اطلاعاتی جامع برای شرایط اضطراری علاوه بر اطلاعات موجود در مورد سیستم و فرآیندهای تولید، اطلاعات مربوط به پرسنل در طرح اضطراری نیز موجود باشد. علاوه بر اطلاعات شخصی کارکنان، لازم است اطلاعات مفصلی در مورد شرح وظایف عمومی و اختصاصی هر یک از آنان در شرایط اضطراری مختلف در دسترس باشد. برخی از این اطلاعات عبارتند از:

• مسوؤلیت اجرایی در فازهای مختلف طرح و به ویژه در هنگام شرایط اضطراری
• شرح کامل وظایف در انواع وضعیت­های اضطراری (عمومی و اختصاصی)
• تعداد افراد تحت سرپرستی
• محل کار در شرایط عادی و موقعیت اجرایی در شرایط اضطراری
• تلفنهای تماس

پیاده سازی طرح:

فاز «۱» عملیات مقدماتی یا اقدامات قبل از وقوع (طرح پیشگیری):

بخش عمده یک طرح مدیریت اضطراری جامع، طرح پیشگیری می‌­باشد. در این مرحله با بکارگیری تکنیک­های مهندسی ایمنی، خطرات قبل از وقوعشان شناسایی شده و به دنبال آن، جهت تدوین یک طرح مناسب برای مقابله با وضعیت­های اضطراری، منابع موجود سازماندهی می‌­شوند.

ارزیابی ریسک:

در ارزیابی ریسک باید موارد زیر مشخص گردد:

نوع حادثه مورد انتظار، موقعیت محل حادثه، گازهای موجود در اطراف، تراکم جمعیت محل، خسارات و آلودگی­های ممکن و…

برای رسیدن به اهداف مذکور مطالعات زیر را می‌­توان انجام داد: ‌

• بررسی و راهبری خطر Hazard and Operability Study (HAZOP)
• ممیزی ایمنی (SafetyAudit)
• تجزیه و تحلیل مقدماتی خطرات (Preliminary Hazards Analysis (PHA
• تجزیه و تحلیل عوامل شکست و آثار آن (Failure Modes and Effects Analysis (FMEA
• تجزیه و تحلیل خطر عملیات و پشتیبانی (Operational&Support Hazard Analysis (O&SHA
• تجزیه و تحلیل درخت خطا (Fault Tree Analysis (FTA
• تجزیه و تحلیل درخت واقعه (Event Tree Analysis (FTA
• تجزیه و تحلیل کمی ریسک (Quantitative Risk Analysis (QRA
• تجزیه و تحلیل به روش چک لیست (Checklist Analysis)
• تجزیه و تحلیل به روش چه می‌­شود – اگر (What-IF Analysis)

طرح­‌ها و برنامه­ های ایمنی:

• تدوین خط مشی HSE
• تدوین و به کار گیری مقررات HSE
• آموزش ایمنی (کارکنان جدید، کارکنان باسابقه، ‌ آموزش­های اپراتوری)
• مانورهای ایمنی و آتش نشانی
• پیاده سازی استانداردهای ایمنی و بهداشت حرفه ­ای
• طراحی پروانه­ های کاری
• اندازه گیری و پایش پیوسته آلاینده­های محیط کار
• تدوین و به کار گیری برگه اطلاعات ایمنی مواد M. S. D. S
• بررسی، گزارش دهی و تجزیه و تحلیل حوادث
• بازدیدهای دوره­ای HSE (بازرسی تجهیزات ایمنی، مراقبتهای بهداشتی و بررسی انجام ایمن کار‌ها)
• ارزیابی HSE پیمانکاران
• استقرار تجهیزات ایمنی و آتش نشانی (دستگاه­های سنجش آلاینده ­های محیطی، سیستم­های آلارم، خاموش کننده ­های دستی و….)
• استقرار سیستم­های خودکار اعلام و اطفاء‌ حریق
• استقرار سیستم آب آتش نشانی و تجهیز مرکز آتش نشانی با وسایل مناسب
• تعیین خطوط تلفن اضطراری (خط آتش، ایمنی، اورژانس و بهداری)

فاز «۲» اقدامات حین وقوع (طرح مقابله):

در فاز «۱» برای مقابله با شرایط اضطراری محتمل برنامه ریزی لازم صورت می‌­گیرد. در این فاز لازم است برنامه ­ریزی­ های انجام شده شکل اجرایی به خود بگیرد. به این ترتیب فاز مقابله با شرایط اضطراری شامل تمامی اقداماتی است که به منظور حفظ ایمنی افراد، تجهیزات و محیط زیست در موقع بروز حادثه به اجرا در می‌­آید و برای رسیدن به هدف مذکور از لحظه آشکار شدن حادثه تا زمانی که ریسک­های تعیین کننده بهشرایط قابل قبول کاهش پیدا کند، ‌ ادامه می‌­یابد.

سلسله عملیات اجرایی این فاز به شرح ذیل است: ‌

اطلاع از حادثه اضطراری:

هر یک از کارکنان موظفند به هنگام مشاهده حادثه با استفاده از وسایل ارتباطی موجود بلافاصله مراتب را به مرکز کنترل اضطراری گزارش دهند.

ارسال تجهیزات ایمنی و آتش نشانی :

مسئول مرکز کنترل پس از اطلاع از وقوع حادثه و محل آن باید کلیه پرسنل ایمنی و آتش نشانی را با به صدا در آوردن زنگ مخصوص مطلع نموده و با دستور رئیس HSE/ رئیس ایمنی و آتش نشانی نیروهای لازم را به محل اعزام نماید.

اعلام وضعیت اضطراری:

چنانچه تشخیص داده شود که احتمال کنترل حادثه نیست باید بلافاصله مراتب به رئیس HSE / رئیس ایمنی و آتش نشانی یا نماینده وی برساند. همچنین لازم است افراد کمیته اضطراری در محل از پیش تعیین شده­ ای گرد هم آیند و با بررسی حادثه، در صورت لزوم وقوع وضعیت اضطراری را اعلام نمایند. لازم است اعلام وضعیت اضطراری با استفاده از علائم دیداری و شنیداری مصوب و شناخته شده برای کلیه کارکنان انجام شود.

توقف اضطراری:

برای جلوگیری از گسترش یک وضعیت اضطراری به وجود آمده، استفاده از سیستم توقف اضطرای ضروری است. با استفاده از این سیستم به هنگام وقوع حادثه می‌­توان قسمت­های مختلف را از هم جدا نموده و یا از کار انداخت تا هر گونه جریان مواد خطرناک قطع شده و مواد موجود به محل­های امن تخلیه گردند.

نجات و درمان مصدومین و انجام کمک­های اولیه:

تخلیه اضطراری:

لازم است که پالایشگاه/ تأسیسات گازی دارای یک روش اجرایی مدون به منظور تخلیه افراد
غیر مسئول از مناطق حادثه دیده در وضعیت­های اضطراری باشد، این روش اجرایی توسط امور HSE/ اداره ایمنی و آتش نشانی تهیه و به کمک سایر واحد‌ها و ادارات پالایشگاه/ تأسیسات گازی به اجرا در می‌­آید. در این طرح باید مسئولیت­های افراد به هنگام اجرای برنامه تخلیه اضطراری و نیز مسیرهای ایمن تخلیه افراد و نقاط تجمع مشخص گردد. جهت های امن تخلیه و انتقال افراد و دربهای خروج اضطراری باید با استفاده از تابلوهای سبز چشمک­زن مشخص گردد. علاوه بر این لازم است محل استقرار تجهیزات ایمنی و آتش نشانی به درستی مشخص گردد. پس از تجمع افراد در پناهگاه­‌ها و محل­های از پیش تعیین شده، سرشماری افراد و جستجوی مفقودین و نجات مصدومین صورت می‌­گیرد.

علاوه بر طرح تخلیه اضطراری در داخل پالایشگاه/ تأسیسات گازی چنانچه مناطق مسکونی یا صنعتی در مجاورت تأسیسات مخصوصاً در جهت وزش بادهای غالب قرار دارند، ‌ باید برای تخلیه آن­‌ها در مواقع بحرانی ترتیبی اتخاذ شود. در هنگام تخلیه به خارج از پالایشگاه/ تأسیسات گازی هماهنگی با پلیس راه جهت کنترل رفت و آمد جاده­ای لازم است.

اقدامات عمومی:

• —اعزام کلیه نیرو‌ها و امکانات ایمنی و آتش نشانی به محل حادثه بلافاصله پس از اعلام از طرف مرکز کنترل اضطراری
• —آغاز عملیات اطفاء حریق و مهار حادثه
• —ازسرویس خارج نمودن قسمتی از واحد یا تمام واحد حادثه دیده توسط مسئولین ذیربط
• —متوقف نمودن کلیه کارهای غیر ضروری و یا غیر فوری در واحد عملیاتی
• —در صورت نیاز مجهز نمودن کلیه افراد حاضر در محل حادثه به وسایل حفاظت فردی
• —تخلیه مجروحین و دور کردن افراد از محل حادثه
• —نجات مصدومین و مجروحین احتمالی
• —بررسی میزان آلودگی­های زیست محیطی ناشی از حادثه توسط کمیته اضطراری
• —اتخاذ روش­های مناسب برای دفع ضایعات و پس­ماندهای حاصل از حریق
• —تمیز کاری و رفع آلودگی از تأسیسات و محوطه به منظور کاهش اثرات زیست محیطی
• —بازسازی، تعمیر و نوسازی قسمت­های خسارت دیده

اقدامات اختصاصی:

جهت مقابله با حوادث اضطراری لازم است که اقدامات اختصاصی ذیل صورت گیرد. همچنین ضروری است که در واحدهای عملیاتی مختلف دستورالعمل­های مناسبی بر حسب شرایط موجود و بر اساس کلیات طرح اضطراری ارائه شده به منظور واکنش در برابر وضعیت اضطراری تدوین گردد.

اقدامات اضطراری به هنگام حریق یا انفجار (با توجه به نوع حریق و محل وقوع آتش سوزی و یا انفجار، لازم است که عملیات اطفاء حریق با استفاده از مواد مناسب تحت نظر افسر آتش نشانی نوبتکار و یا رئیس HSE/ ایمنی و آتش نشانی انجام گیرد.)

— اقدامات اضطراری به هنگام انتشار گازهای سمی قابل اشتعال

• با توجه به نوع گاز و محل انتشار آن کلیه افرادی که مسئولیت خاصی ندارند، باید بر خلاف جهت باد از محل دور گردند.
• کارکنان مورد نیاز در محل باید مجهز به دستگاه­های تنفسی شوند.
• منبع انتشار گاز‌ها و بخارات توسط واحد مربوطه از سرویس خارج گردد.
• در صورت نیاز با اسپری کردن آب از بوجود آمدن مخلوط­های قابل انفجار و گسترش آن‌ها در فضا ممانعت به عمل آید.
• کلیه منابع حرارتی تحت نظر قرار گیرند و در صورت نیاز منابعی که در مسیر حرکت گاز‌ها و بخارات قابل اشتعال قرار دارند با نظر مسئولین بهره­برداری از سرویس خارج گردند.

— اقدامات اضطراری به هنگام سرریز و ریخت و پاش مواد شیمیایی

• در صورت امکان منبع سرریز و ریخت و پاش مواد شیمیایی کنترل گردد.
• به منظور ممانعت از تبخیر، سطح مواد ریخته شده، با استفاده از کف پوشانده شود.
• در صورت امکان نسبت به جمع آوری مواد اقدام شود.
• منابع حرارتی به نحو مطلوب تحت نظر قرار گیرند.

فاز «۳» عملیات پس از وقوع (طرح بازیابی):

راه حل کنترل و کاهش هزینه ­های یک وضعیت اضطراری، اقدامی سریع به همراه یک برنامه از پیش تعیین شده می‌­باشد. چون این برنامه طبق پیش بینی ­های انجام شده تدوین می‌­شود، وجود نظارت و رهبری مؤثر مخصوصاً‌ برای موارد پیش بینی نشده احتمالی بسیار حائز اهمیت است. سازماندهی مناسب، چنانکه قبلاً گفته شد، ضامن موفقیت هر برنامه ­ای می‌­باشد. به محض این­که شرایط امنی برقرار شد باید عملیات این فاز پروژه انجام شود.

گزارش حادثه اضطراری (بررسی اولیه در محل):

تهیه گزارش در یک وضعیت اضطراری قبل از این­که بسیاری از واقعیت­‌ها به فراموشی سپرده شوند بسیار اهمیت دارد، از این رو لازم است مشاهدات اولیه در شرایط اضطراری به درستی ثبت و ضبط شوند. جمع آوری اطلاعات دقیق­‌تر در فاز بعد انجام می‌­شود.

پاکسازی محل حادثه:

به منظور دست یافتن به یک بازیابی سریع، اولین کاری که باید انجام گیرد آن است که فردی به عنوان مسئول عملیات پاکسازی وارد عمل شود. علاوه بر این لازم است لیستی از افراد به این منظور در دسترس باشد. این لیست نباید شامل افرادی باشد که در کمیته کنترل یا پشتیبانی و امداد در شرایط اضطراری عضویت دارند. قبل از انجام پاکسازی باید اطلاعات مورد نیاز برای تجزیه و تحلیل وضعیت اضطراری جمع آوری شده باشد. در سرویس بودن سیستم­های حفاظتی در این مرحله از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا اثرات وضعیت اضطراری محتمل بعدی اغلب شدید‌تر از وضعیت اولیه می‌­تواند باشد.

تشکیل جلسه کمیته اضطراری:

پس از وضعیت اضطراری و پاکسازی محل حادثه لازم است کمیته اضطراری تشکیل جلسه دهد و با استفاده از اطلاعاتی که از گزارش تهیه شده، به دست آمده به تجزیه و تحلیل حادثه اضطراری و ریشه­یابی علل آن بپردازد. علاوه بر این لازم است نحوه عملکرد کمیته اضطراری و سایر افراد مجتمع در وضعیت اضطراری مورد بررسی قرار گرفته و نقاط ضعف و قوت در طرح و اجرا مشخص گردد. علاوه بر این، بررسی مناسب بودن تسهیلات و تجهیزات و نیز نحوه استفاده از پناهگاه­‌ها، در بازنگری طرح و روزآمد کردن آن مفید خواهد بود.

بررسی آسیب­های روانی ناشی از شرایط اضطراری:

معمولاً به هنگام وقوع شرایط اضطراری شدید (وضعیت­های بحرانی) بسیاری افراد دچار ترس و وحشت ناشی از حادثه می‌­شوند که این وضعیت در آن­‌ها حالت ماندگار به خود گرفته و ممکن است تا مدت­‌ها پس از آن با کمترین تحریکی باعث به وجود آوردن حالت­های روانی در افراد شود. آماده کردن جهت مواجهه با این حوادث و نیز مراقبت­های پس از حادثه به منظور جلوگیری از آسیب­های روانی جدی به افراد در این حالت از اهمیت خاصی برخوردار است.